www.radartutorial.eu www.radartutorial.eu Radar Temelleri

Elektromotor Yükselteç

Resim 1: Dönüş hızı 3000 devir/dakika ve en büyük çıkış gücü 4 kW olan „ЭМУ-50“ tipi Rus üretimi Elektromotor Yükselteç

Resim 1: Dönüş hızı 3000 devir/dakika ve en büyük çıkış gücü 4 kW olan „ЭМУ-50“ tipi Rus üretimi Elektromotor Yükselteç

Elektromotor Yükselteç

Bir elektromotor yükselteç üç fazlı bir motor ve değiştirilmiş (modified) bir AC üretecinin bir bileşiminden meydana gelen yüksek güçlü bir yükselteçtir. Bir elektromotor yükselteciyle, büyük yüklere uzaktan elektriksel kumanda edilebilir. Bir elektromotor yükseltecinin çıkış gücü, 104 … 105 lik bir güç kazancı ile birkaç 10 kW a kadar çıkabilir.[1]

Elektromotor yükselteci, 2. Dünya Savaşı sırasında elektrik mühendisi Ernst Alexanderson[2] tarafından Amplidyne (General Electric firmasının bir markası) adı altında geliştirilmiştir.

Elektromotor yükselteç bir kontrol edilebilir dönüştürücü (converter) olarak çalışır. Çevirme gücü yüksek üç fazlı bir senkron (synchronous) motor, değiştirilmiş bir AC gerilim üretecine (generator) sağlam bir şekilde bağlanır. Motor sabit bir hızda döner. Üreteç, DC kontrollü alan uyartımı (field excitation) ile donatılmıştır. Üreteçteki manyetik alan için uyartım gerilimi sıfır iken, motor tam hızında çalışıyor olsa da üreteçten çıkış gerilimi alınamaz. Üretecin uyartım alanındaki sadece birkaç vatlık bir güç bile yüksek akım yükü için tasarlanmış bir çıkış gerilimini üretir. Yük, genellikle güçlü bir elektrik motorudur.

Elektromotor yükselteçler 2. Dünya Savaşı sırasında topları kontrol etmek için; savaş sonrası dönemde de büyük radar antenlerinin takip sistemlerinde kullanıldı. Daha küçük bir ikincil radar anteninde (örneğin, P-12 radarındaki NRS-12) kullanılan bu tür bir elektromotor yükseltecinin mekanik düzeni yaklaşık 50 kg; PRW-13 Yükseklik Bulucu Radarının takip sisteminde ise birkaç ton ağırlığındaydı. Radarın anten motorunun dönmeye başlaması sırasındaki yüksek kalkış akımlarını karşılamak ve bu sırada akımda meydana gelebilecek dengesiz salınımları (overshooting) önlemek için bir hızölçer üreteç (tacho generator) takılarak bir negatif geri besleme de sağlanabilir.

Elektromotor yükselteçler birkaç kilovat gücü anahtarlayabilen yarıiletken elemanların ortaya çıkmasıyla önemini tümüyle kaybetti. Artık bir bilgisayarda birkaç radar setinin birincil radar bilgileri birbirleriyle ilintilendirilmektedir. Böylece antenlerin eşzamanlaşma gereği de kalmamıştır. Ekranlarda sadece gerçek zamanlı olmayan çizitler ve izler gibi ikincil bilgiler de gittikçe daha fazla gösterilmeye başlanmıştır.

Kaynaklar:

  1. E. F. W. Alexanderson, M. A. Edwards, K. K. Bowman: Dynamoelectric Amplifier for Power Control. In: Transactions of the American Institute of Electrical Engineers. Band 59, Nr. 12, 1940, S. 937–939
  2. Patent Nr. US-2 236 984 vom 01.April 1941