www.radartutorial.eu www.radartutorial.eu Radar Temelleri

Transponder

Resim 1: Transponder kumanda paneli

Transponder

İkincil radar yöntemi, uçakta bulunan (airborne) bir transpondere bağlı olarak ve birlikte çalışır. „Transponder“ kelimesi „Transmitter“ (Gönderici) ve „Responder“ (Yanıtlayıcı) kelimelerinden türetilmiştir. Transponder yer istasyonundan gelen sorgulama işaretlerini alır ve örneğin, uçağın güncel konumunu kapsayan bilgilerin de bulunduğu yanıtı bir koda dönüştürür ve bir belirli yöne dönük olmayarak yayınlar.

Yandaki Resim.1 de görülen bir eski transponder muhtemelen bir Starfighter F-104G savaş uçağına aittir. Mod 1 ve 3/A için kodlar sol alt kısımda bulunan siyah düğme çevrilerek giriliyordu. Bu aygıt sorgulama darbesini alıyor ve yanıtı hazırlıyordu. Kapak cıvataları sarı renkle mühürlenmiş olması bu aygıtın fabrikada onarım sırasında kullanılan bir referans aygıt olduğunu gösteriyor. Daha yeni tip transponderler artık iki adet sürekli çalışmaya hazır alım kanalı bulunacak şekilde üretilmektedir. Bu amaçla biri uçağın gövdesinin altına, diğeri üstüne olmak üzere iki anten monte edilir. İlave bilgiler borda havacılık-panelinin (airborne avionics-rack) yöngüdüm sisteminden sağlanır.

Yükseklik bildirme
(temel olarak Mod C
yi etkin kılar)
Trafik Çarpışma Önleme Sistemini
etkin kılar (seçildiği durumda Trafik Önerileri
ve Çözüm Önerileri sağlanır)
Transponder
hata
lambası
Mod A
kodunu
gir
Uçuş ID
gir
Test
(bas)
Trafik
(otomatik
ya da el)
TCAS
menzili
Yükseklik
kaynağı („Alt”
seçilmediğinde)
Seç
(gir)
SPI
Sil

Resim 2: ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Kurumu) normlarına uygun olarak Mod S ile çalışan aktif bir transponder kumanda panelinin olası görünüşü

Yükseklik bildirme
(temel olarak Mod C
yi etkin kılar)
Trafik Çarpışma Önleme Sistemini
etkin kılar (seçildiği durumda Trafik Önerileri
ve Çözüm Önerileri sağlanır)
Transponder
hata
lambası
Mod A
kodunu
gir
Uçuş ID
gir
Test
(bas)
Trafik
(otomatik
ya da el)
TCAS
menzili
Yükseklik
kaynağı („Alt”
seçilmediğinde)
Seç
(gir)
SPI
Sil

Resim 2: ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Kurumu) normlarına uygun olarak Mod S ile çalışan aktif bir transponder kumanda panelinin olası görünüşü

Transponder, yer istasyonunun sorgulaması sırasında okunabilen, borda havacılık panelindeki, her biri 56-bit genişliğinde, değişik 256 adet İkili Veri Depolama (Binary Data Store, BDS) yazmacındaki verileri kaydeder. Her bir yazmaç tüm Mod S yanıtını ya da Otomatik Bağımlı Gözetim-yayınının (Automatic Dependent Surveillance – Broadcast, ADS-B) bir belirlenmiş iletisini içerir. Bu yazmaçlar bazen Ground Initiated Comm B (GICB) yazmaçları olarakta adlandırılır. Bu yazmaçların içeriği ve kullanımı Uluslararası Sivil Havacılık Kurumunun 9688 nolu ”Manual on Mode S Specific Services” dokümanında belirtilmiştir. Belirlenmiş bir süre içinde güncellenmemiş yazmaçların içeriği transponder tarafından silinir. Onaltılık adresle (hexadecimal) çalışan yazmaçlar, örneğin BDS 05h (bazı yayınlarda BDS 0,5) Squitter modunda uçağın güncel GPS konum bilgisini de içerir. Kullanılan yazmaçlardan bazıları aşağıdaki 1 nolu çizelgede yer almaktadır.

Yazmaçİçeriği
BDS 01hVeri Bağlantı Yetenek Raporu
BDS 02hUçağın Kimliği
BDS 03hACAS (Borda Çarpışma Önleme Sistemi) Çözüm Önerisi
BDS 04hSeçilmiş Dikey Niyet Parametreleri (Bit 28…40: Barometrik Basınç Ayarı)
BDS 05hGelişmiş Squitter Borda Konumu
BDS 06hGelişmiş Squitter Yüzey Konumu
BDS 07hGelişmiş Squitter Durumu (yalnızca sorgulamaya verilen yanıtta yer alır)
BDS 08hGelişmiş Squitter A/C ID & kategorisi
BDS 09hGelişmiş Squitter Borda Hızı
BDS 0AhGelişmiş Squitter Olay Raporu
BDS 61hGelişmiş Squitter Acil/Öncelik Durumu (bir acil durum sırasında saniyede bir gönderilir)
BDS 65hUçağın Operasyonel Durumu

Çizelge 1: Bazı İkili Veri Yazmaçlarının içeriği

Frekansı
aşağı
kaydırıcı
Analog/Sayısal-
Dönüştürücü
Ekran
Tek-yonga İşlemci
Güç
Yükselteci
Dalga Biçimleme
Üreteci
Klavye
Harici Duyargalar
Yerel
Osilatör

Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması

Frekansı
aşağı
kaydırıcı
Analog/Sayısal-
Dönüştürücü
Ekran
Tek-yonga İşlemci
Güç
Yükselteci
Dalga Biçimleme
Üreteci
Klavye
Harici Duyargalar
Yerel
Osilatör

Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması

Frekansı
aşağı
kaydırıcı
Analog/Sayısal-
Dönüştürücü
Ekran
Tek-yonga İşlemci
Güç
Yükselteci
Dalga Biçimleme
Üreteci
Klavye
Harici Duyargalar
Yerel
Osilatör

Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması