Transponder
Transponder
İkincil radar yöntemi, uçakta bulunan (airborne) bir transpondere bağlı olarak ve birlikte çalışır. „Transponder“ kelimesi „Transmitter“ (Gönderici) ve „Responder“ (Yanıtlayıcı) kelimelerinden türetilmiştir. Transponder yer istasyonundan gelen sorgulama işaretlerini alır ve örneğin, uçağın güncel konumunu kapsayan bilgilerin de bulunduğu yanıtı bir koda dönüştürür ve bir belirli yöne dönük olmayarak yayınlar.
Yandaki Resim.1 de görülen bir eski transponder muhtemelen bir Starfighter F-104G savaş uçağına aittir. Mod 1 ve 3/A için kodlar sol alt kısımda bulunan siyah düğme çevrilerek giriliyordu. Bu aygıt sorgulama darbesini alıyor ve yanıtı hazırlıyordu. Kapak cıvataları sarı renkle mühürlenmiş olması bu aygıtın fabrikada onarım sırasında kullanılan bir referans aygıt olduğunu gösteriyor. Daha yeni tip transponderler artık iki adet sürekli çalışmaya hazır alım kanalı bulunacak şekilde üretilmektedir. Bu amaçla biri uçağın gövdesinin altına, diğeri üstüne olmak üzere iki anten monte edilir. İlave bilgiler borda havacılık-panelinin (airborne avionics-rack) yöngüdüm sisteminden sağlanır.
(temel olarak Mod C
yi etkin kılar)
etkin kılar (seçildiği durumda Trafik Önerileri
ve Çözüm Önerileri sağlanır)
hata
lambası
kodunu
gir
gir
(bas)
(otomatik
ya da el)
menzili
kaynağı („Alt”
seçilmediğinde)
(gir)
Resim 2: ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Kurumu) normlarına uygun olarak Mod S ile çalışan aktif bir transponder kumanda panelinin olası görünüşü
(temel olarak Mod C
yi etkin kılar)
etkin kılar (seçildiği durumda Trafik Önerileri
ve Çözüm Önerileri sağlanır)
hata
lambası
kodunu
gir
gir
(bas)
(otomatik
ya da el)
menzili
kaynağı („Alt”
seçilmediğinde)
(gir)
Resim 2: ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Kurumu) normlarına uygun olarak Mod S ile çalışan aktif bir transponder kumanda panelinin olası görünüşü
Transponder, yer istasyonunun sorgulaması sırasında okunabilen, borda havacılık panelindeki, her biri 56-bit genişliğinde, değişik 256 adet İkili Veri Depolama (Binary Data Store, BDS) yazmacındaki verileri kaydeder. Her bir yazmaç tüm Mod S yanıtını ya da Otomatik Bağımlı Gözetim-yayınının (Automatic Dependent Surveillance – Broadcast, ADS-B) bir belirlenmiş iletisini içerir. Bu yazmaçlar bazen Ground Initiated Comm B (GICB) yazmaçları olarakta adlandırılır. Bu yazmaçların içeriği ve kullanımı Uluslararası Sivil Havacılık Kurumunun 9688 nolu ”Manual on Mode S Specific Services” dokümanında belirtilmiştir. Belirlenmiş bir süre içinde güncellenmemiş yazmaçların içeriği transponder tarafından silinir. Onaltılık adresle (hexadecimal) çalışan yazmaçlar, örneğin BDS 05h (bazı yayınlarda BDS 0,5) Squitter modunda uçağın güncel GPS konum bilgisini de içerir. Kullanılan yazmaçlardan bazıları aşağıdaki 1 nolu çizelgede yer almaktadır.
| Yazmaç | İçeriği |
|---|---|
| BDS 01h | Veri Bağlantı Yetenek Raporu |
| BDS 02h | Uçağın Kimliği |
| BDS 03h | ACAS (Borda Çarpışma Önleme Sistemi) Çözüm Önerisi |
| BDS 04h | Seçilmiş Dikey Niyet Parametreleri (Bit 28…40: Barometrik Basınç Ayarı) |
| BDS 05h | Gelişmiş Squitter Borda Konumu |
| BDS 06h | Gelişmiş Squitter Yüzey Konumu |
| BDS 07h | Gelişmiş Squitter Durumu (yalnızca sorgulamaya verilen yanıtta yer alır) |
| BDS 08h | Gelişmiş Squitter A/C ID & kategorisi |
| BDS 09h | Gelişmiş Squitter Borda Hızı |
| BDS 0Ah | Gelişmiş Squitter Olay Raporu |
| BDS 61h | Gelişmiş Squitter Acil/Öncelik Durumu (bir acil durum sırasında saniyede bir gönderilir) |
| BDS 65h | Uçağın Operasyonel Durumu |
Çizelge 1: Bazı İkili Veri Yazmaçlarının içeriği
aşağı
kaydırıcı
Dönüştürücü
Yükselteci
Üreteci
Osilatör
Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması
aşağı
kaydırıcı
Dönüştürücü
Yükselteci
Üreteci
Osilatör
Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması
aşağı
kaydırıcı
Dönüştürücü
Yükselteci
Üreteci
Osilatör
Resim 3: Bir modern transponderin blok şeması