www.radartutorial.eu www.radartutorial.eu Radar Temelleri

Radar Kapsama Alanı

Resim 1: Tek bir radarın kapsama alanının ortasında bir sükûnet konisi yer alır

Resim 2: Radarların algılama bölgelerinin dikey örtüşmesinin tipik örnekleri, üstte: hava savunma; altta uçuş güvenlik radarı

Resim 3: Almanya’daki meteoroloji radar ağının yatay örtüşmesi (Kaynak: Alman Meteoroloji İdaresi)

Resim 1: Tek bir radarın kapsama alanının ortasında bir sükûnet konisi yer alır

Resim 1: Tek bir radarın kapsama alanının ortasında bir sükûnet konisi yer alır

Radar Kapsama Alanı

Radar Kapsama Alanı (Radar Coverage) bir radar ya da bir radar ağı tarafından kontrol edilen hava sahası bölgesidir.

Bir 2-boyutlu radar, yayın deseni genellikle kosekant-kare çizge olan bir anten kullanır. Bu antenin ana demeti bir dikey aks etrafında dönen, köşeleri kavisli bir dikey dikdörtgen gibidir. Böylece bu desenin 360° dönmesi sonucu meydana gelen yatay silindir içinde kalan hava hedefleri algılanabilir. Terminal Alan Radarı olarakta anılan bir Hava Gözetim Radarında, bu silindirin çapı (Resim 1 de yeşil renkli) yaklaşık 200 km, yüksekliği de yaklaşık 3 ila 4 km kadardır.

Sükûnet Konisi

Ancak radar anteninin tam üzerinde bu silindirin sükûnet konisi adı verilen bir konik boşluğu bulunmaktadır. Bu sükûnet konisinin yarıçapı antenin tipine bağlı olarak uçuş yüksekliğinin 2 ila 3 katı kadardır. 3 km lik bir uçuş yüksekliğinde bu 6 ila 9 km ye karşılık gelir. Radar bu boşluk konisinde yer alan hedefleri algılayamaz. Eğer bu ölü bölgede bir tarama yapmak gerekirse çok daha uzakta bulunan ve bu ölü bölgeyi kendi kapsama alanına katan başka bir radardan faydalanılır. Bu durumda bu ikinci radarın verileri her iki radarın ekranında da görüntülenir.

Resim 2: Radarların algılama bölgelerinin dikey örtüşmesinin tipik örnekleri, üstte: hava savunma; altta uçuş güvenlik radarı

Resim 2: Radarların algılama bölgelerinin dikey örtüşmesinin tipik örnekleri, üstte: hava savunma; altta uçuş güvenlik radarı

Bu ölü bölge kavramı Uçaklara takılı Yana-bakan Radarlarda da (Side Looking Airborne Radar, SLAR) kullanılır. Ancak buradaki ölü bölge uçuş rotasının ya önünde, ya da tam aksine uçağın arkasında kalan bölgedir.

Düşük yükseklik kapsama alanı

Resim.1 deki düz silindirin alt alanı düz bir arazide nispeten düzdür. Dış alt kısımdaki yukarı olan bükümün açısı yarım derece civarındadır. Bununla beraber gönderim gücü sözde–görüş kurallarına göre yayılan bir radarın 40 ila 50 km bir mesafeden sonra yer yüzeyinin bükümü dolayısıyla nesneleri yerlerini konumlandırmasında sıkıntılar başlar. Bunun sonucu olarak radar-ufkunun gerisinde bir ölü bölge ortaya çıkar. Tepelerin ya da hatta dağların ve vadilerin gölgelemesi bu ölü bölgenin büyüklüğünü arttırır. Bu ölü bölge başka bir radar tarafından da kapsanmış da olabilir. Çok kapsamlı düzenlenmiş bir radar ağı olsa bile radara görünmeden uçakların uçabileceği oldukça düşük yüksekliğe sahip bir bölge her zaman olacaktır. Pratikte pilotlar için hiç bir radara yakalanmadan ne kadar uzakta uçabileceğini bilmek hiç de kolay olmamaktadır. Bu kapsama alanının alt sınırını yer yüzeyine doğru olabildiğince yaklaştırmak ancak çok yoğun bir radar ağı ile başarılabilir. Dağlık ülkelerde (Avusturya ve İsviçre gibi) boşluksuz bir radar ağını tesis etmek hiçte kolay değildir. Ulusal savunma gereksinimleri çerçevesinde çok sayıda taşınabilir küçük radarlar kalan bu ölü bölgelerde bir boşluk-doldurucu olarak kurulurlar.

Resim 3: Almanya’daki meteoroloji radar ağının yatay örtüşmesi (Kaynak: Alman Meteoroloji İdaresi)

Resim 3: Almanya’daki meteoroloji radar ağının yatay örtüşmesi (Kaynak: Alman Meteoroloji İdaresi)

Göreve bağlı olarak, bu tür kapsama alanı örtüşmesi değişik prensiplere göre gerçekleştirilir. Ulusal savunma için hava sahası arama görevinde boşluksuz bir radar algılaması 100 m yüksekliğe kadar inebilmelidir. Kriz ve ulusal savunma koşullarında bu rakam daha da az olmalıdır. Ancak sükûnet konisine kadar bir alan örtüşmesi gerekli değildir.

Havaalanı trafik kontrolörlerini 50 km ötede ve 100 m yükseklikte neler olduğu çok ilgilendirmese de, sükûnet konisi bir havaalanı trafik kontrolü için çok önemlidir. Münih Havaalanı gibi çok büyük havaalanlarında yedekleme amacıyla iki adet Terminal Alan Radarı kullanılır. İki adet ASR-2000 radarı aralarında 8 km olmak üzere, biri havaalanının kuzeyinde diğeri ise güneyinde kurulmuştur. Böylece biri diğerinin sükûnet konisini kapsar.

Alman Meteoroloji Dairesi her biri 150 km menzile sahip 17 adet radarla (Resim.3) tüm Almanya hava sahasını kapsamıştır. Kullanılan, örneğin Meteor 1500C tip radarların parabolik antenleri hem düşeyde hem de yatayda hareket edebildiğinden bir 2-boyutlu radarda olduğu gibi sükûnet konileri bulunmaz. 200 m lik alt kapsama sınırının da bir meteoroloji radarı için hiç önemi yoktur.