Yükseklik ve Denizden Yükseklik
Çok yükseklerde uçan (ya da bir balonda seyahat eden) birinin o an hangi yükseklikte uçtuğunu anlaması hiçte kolay değildir. Yükseklik genellikle, yükseklik arttıkça azalan hava basıncıyla çalışan bir aygıt olan barometre ile ölçülür.
Denizden
yükseklik
yükseklik
Yükseklik
Normal sıfır
Yeryüzü
Resim 1: Yükseklik ve Denizden Yükseklik
Denizden
yükseklik
yükseklik
Yükseklik
Normal sıfır
Yeryüzü
Resim 1: Yükseklik ve Denizden Yükseklik
Genellikle kullanılan iki kavram:
- Yükseklik (height) uçan cismin o anki konumunun düşey yönde yeryüzüne olan açıklığıdır (yani yeryüzü üzerindeki yükseklik).
- Denizden yükseklik (altitude) uçan cisim ile deniz seviyesi arasındaki yükseklik farkıdır (bir başka deyimle „Normal Sıfır“).
Çeşitli barometrik yükseklikölçerlerin ayarı (calibration) sırasında bu iki kavram arasındaki farka çok dikkat edilmelidir.
Eğer hava basıncı ayar ölçüsü olduğunu kabul ediliyorsa, şunlara da dikkat edilmelidir:
- Bir uçağın barometrik yükseklikölçerini „normal sıfıra“ ayarlamak için her sefer deniz kıyısında bir havaalanı bulmak mümkün olmayabilir. Eğer deniz seviyesinden yüksekte bulunan bir havaalanında ayar yapmak gerekiyorsa bu seferde buranın denizden yüksekliğini bilmek gerekir.
- Bazen bulunulan konuma bağlı olarak meteorolojik anlamda birkaç yüz metre yükseklik farkını benzetimleyen (simulate) düşük veya yüksek basınç bölgeleri de olabileceğini bu ayar sırasında unutulmamalıdır.
- Elde hiç bir veri yoksa o zaman herhangi bir standart değere ayarlamak ve bunun getireceği hatalara da katlanmak gerekir.
Yükseklik ve Denizden Yükseklik kavramları ile ilgili diğer terimler:
- Jeoid: Jeoid tüm dünyadaki durgun deniz yüzeyi ile özdeş, karaların altında da devam eden, Ortalama Deniz Seviyesine (Mean Sea Level, MSL) en iyi uyan ve her noktasında bir eş yerçekiminin (gravity) arandığı kuraldışı bir düzgün sanal yüzeydir.
- Jeoidal Yükseklik: WGS-84 elipsoit yüzeyinin yukarısında ya da altında, jeoid üzerindeki herhangi bir noktadan geçen ve WGS-84 elipsoit yüzeyine dik olan hattın uzunluğuna jeoidal yükseklik denilir (WGS = World Geodetic System).
- Ortometrik Yükseklik: Ortometrik yükseklik, jeoidin yukarısında ya da altında, yerin fiziksel yüzeyindeki bir nokta ile bu noktadan WGS-84 elipsoit yüzeyine dik çizilen hattın jeoidi kestiği nokta arasındaki uzunluktur. Bu yükseklik genel olarak coğrafi haritalarda yükseklik olarak yer alır.
- Ortometrik Denizden Yükseklik: Ortometrik Denizden Yükseklik, jeoidin yukarısında ya da altında bulunan bir uçaktan WGS-84 elipsoit yüzeyine dik çizilen hattın jeoidi kestiği noktaya olan uzunluğudur.
- Jeodetik Yükseklik: Ortometrik Denizden Yükseklik, jeoidin yukarısında ya da altında bulunan bir uçaktan WGS-84 elipsoit yüzeyine dik çizilen hattın jeoidi kestiği noktaya olan uzunluğudur.
- Jeodetik Denizden Yükseklik: Jeodetik Denizden Yükseklik, yukarısında ya da altında bulunan bir uçaktan WGS-84 elipsoit yüzeyine dik çizilen hattın uzunluğudur.
- Basınç Yüksekliği: Bir uçağın bir standart koşullardaki bir günde ölçülen Ortalama Deniz Seviyesi (yani jeoid) ile arasında yüksekliktir.
- Denizden Gerçek Yükseklik: Bir uçağın ortalama deniz seviyesine (jeoide) olan gerçek yüksekliğidir
- Sistem Yüksekliği: Uçağın MCDU (Multifunction Control and Display Unit) aygıtındaki yükseklik gösterimidir. Sistem Denizden Yükseklik olarak adlandırılır ve Denizden Gerçek Yüksekliğe yaklaşık bir büyüklüktür.
Aşağıdaki kelimeler denizden yükseklik ölçümünün kaynağını belirtmek için ön ek olarak kullanılır:
- Barometrik: Meteorolojik verilerle bulunan ortalama denizden yüksekliğini belirtir (meteorolojik veri bilgisayarı ile).
- Baro-Eylemsizlik (Baro-Inertial): INU (Inertial Navigation Unit) kaynaklı bir denizden yükseklik olduğunu belirtir. (Bu aygıttaki bir tümleyen süzgeç denizden yüksekliğin en uygun değerini hesaplamak için barometrik basınç ve düşey ivme ile çalışır).
- GPS: GPS alıcısından gelen yüksekliği belirtir.