www.radartutorial.eu www.radartutorial.eu Radar Temelleri

Boşluk Zayıflaması

Resim 1: Bir küre yüzeyine yayılmış güç yoğunluğu

Grafik: farklı büyüklükte iç içe eş merkezli iki küre yüzeyi üzerinde bulunan parçalar, mesafe (yarıçap) arttıkça sabit kalan gücün isabet ettiği yüzeyin dahada büyüdüğünü gösteriyor. Böylece mesafe artışının güç ypğunluğunda bir azalmaya yol açtığını söyleyebiliriz.

Resim 1: Bir küre yüzeyine yayılmış güç yoğunluğu

Boşluk Zayıflaması

Boşluk zayıflaması elektromanyetik dalgaların boşlukta yayılmaları sırasında güç yoğunluğunun azalması ile ortaya çıkan zayıflamadır. Bu kayıp miktarı elektromanyetik dalgaların zayıflatıcı etkilere sahip ortamlardan (örneğin, hava gibi) geçişi sırasındaki kayıpları veya yansımalar sonucu ortaya çıkan ilave kayıpları içermez. İdeal olarak bir boşluk zayıflaması uzayda meydana gelir. Örnek olarak, uzaydaki uyduların birbirleri arasındaki direk radyo iletişimi gösterilebilir. Ancak, radar denklemi ile gerekli gönderim gücü ve alıcı duyarlılığı hesaplanırken bazı önemli ölçütlere de dikkat etmek gerekir.

Boşluk zayıflamasının meydana gelişi

Bir yön bağımsız küresel ışıma kaynağından (isotropic radiator) yüksek frekanslı enerji her yöne eşit olarak dağılır. Böylece küre ışıyıcının etrafında eş güç yoğunluğuna sahip yüzeyler meydana gelir. Küre yarıçapı arttıkça enerji daha büyük bir yüzeye yayılır. Diğer bir ifade ile: sanal ve aynı büyüklükteki bir yüzey, aradaki uzaklık (yarıçap) arttıkça daha küçük bir güç yoğunluğuna sahip olacaktır.

Bir uzak menzildeki küresel yüzey parçasının boyutları menzile göre çok küçük kaldığından bu yüzey parçasının kıvrımı göz ardı edilir ve düz bir dalga cephe (wave front) yüzeyi gibi kabul edilir. Bir alıcı anten bu dalga cephesinden enerji alır. Güç yoğunluğu bilinen bu enerji, bir belirli yüzeye (Aetken Etken Anten Yüzeyine) atanabilir. Alıcı antenin etken yüzeyi, antenin G kazancına doğru orantılıdır ve ayrıca işaretin dalga boyuna da bağımlıdır. Teorik olarak kayıpları bulunmayan, yapısal biçiminden bağımsız olarak her bir anten için aşağıdaki ilişki geçerlidir:

Aetken = λ2 Aetken = Etken anten yüzeyi
λ = Dalga boyu
G = Anten kazancı
(1)
G 4 · π

Bu Aetken yüzeyi, alıcı antenin gönderici antene olan uzaklığından bağımsızdır. Artan uzaklık ile güç yoğunluğu azaldığından, alıcı anten gönderici antenden çok uzakta ise alacağı enerji miktarı azalacaktır. Alım enerjisindeki bu azalma bir zayıflamadır, büyüklüğü uzaklığın bir işlevidir ve boşluk zayıflaması olarak adlandırılır. Bu, ışıma sapması (radiation divergence) nedeniyle boşluktaki elektromanyetik dalgaların gücünün artan uzaklıkla göndericiden alıcıya ne kadar bir kuvvetle azalarak vardığını gösterir.

Hesaplama

Eğer gönderim anteninin anten kazancı dikkate alınmazsa, yani 1 olarak kabul edilirse, gönderim enerjisi yüzeyi Aküre = 4πr2 olan küre dış yüzeyine dağılır. Bu enerjiden yalnızca alıcı antenin etken yüzeyine isabet eden kısmı alınabilir. Yukarıdaki (1) nolu eşitliğe göre alıcı antenin bu etken yüzeyi Aetken = λ2·G / 4π dir. (Şimdilik anten kazancını 1 olarak alıyoruz.) Boşluk zayıflamasının genel hesabı için her iki yüzey aşağıdaki orantıya yerleştirilebilir:

Formül (2)

Dalga boyu ve anten kazancı elektromanyetik dalgaların yayılması sırasında değişmediği için menzil r hariç, diğer tüm değerler bir sabit katsayı altında toplanabilir. Boşluk zayıflaması artık menzilin karesine orantılı olacaktır! Boşluk zayıflamasının burada frekansa bağımlı olduğu görülmektedir. Bu bir kaçınılmaz sonuçtur, çünkü bir eşyönlü alıcı anten geometrik bir nokta gibi olamaz, daha ziyade en küçük boyutu dalga boyu büyüklüğündeki bir yüzey olabilir. Sonuçta, yüzeylerin oranı kullanılan dalga boyuna, yani frekansa bağlı olacaktır.

Yüksek frekanslarda, boşluk zayıflaması yanında, yeryüzü atmosferi içinde moleküler soğurma (su buharı, oksijen ve diğer gazların çınlama (resonance) frekansına bağlı olan), hava basıncı ve neme bağlı ilave zayıflamalar da meydana gelir. Bunlar katılarak hesaplanan gerçek zayıflama, boşluk zayıflamasından çok daha büyük bir değer alır. Bu ilave zayıflamaların boşluk zayıflamasıyla bir ilgisi yoktur, daha ziyade gerektiğinde Radar Denkleminde ilave kayıplar olarak yer alırlar.